Trang chủ

Thông tin tra cứu

PHẠM HỮU DUNG

Soạn dịch và chú giải

NHỮNG CÂU HỎI CỦA VUA MILINDA

MILINDAPANHA

NHẬP  ĐỀ

Những câu hỏi của vua Milinda (1)

Milindapanha – là cuốn tập ghi chép những đối thoại vấn đáp về giáo lý Phật giáo giữa vua Milinda và đại đức Na-tiên (2).

Milinda là một vị tướng Hy-lạp , theo lệnh vua Démétrios, sang xâm chiếm miến bắc xứ Ấn vào hậu bán thế kỷ thứ hai trước Công nguyên. Sau lên ngôi vua và đóng đô ở Sagala (3), ngài trì vì miền Bắc xứ Ấn trong mười ba năm (163-150). Theo truyền thuyết , Milinda có thân phụ là người Hy-lạp và thân mẫu là người Ấn. Ngài xuất thân tại làng Kalasi (Kàpisì) (q3, 34) thuộc vùng Alexandrie-sous-Caucase, cách Sagala lối hai trăm do-tuần (yojana) (4), nhưng tài liệu hán lại cho biết vua Milinda sinh tại làng Alisan (Alasanda) ở bờ biển phía đông Hy-lạp, cách Sagala hai nghìn do-tuần và thuộc Alexandrie Ai-cập.

Vua Milinda rất có cảm tình với Phật giáo. Ngài hay thường thỉnh các tăng sĩ tới đàm thoại về giáo lý. Là một vị vua thông minh lỗi lạc, nên những câu hỏi của ngài lắm lúc rất sâu sắc và khúc mắc, làm cho nhiều tăng sĩ không giải thích nổi. Mãi đến khi gặp được đại đức Na-tiên là một cao tăng, học rộng, uyên bác mới trả lời và giải thích được tất cả những thắc mắc cho nhà vua.

Các câu hỏi của vua Milinda và các giải đáp của đại đức Na-tiên đã được ghi chép lại thành sách trong thế kỷ đầu của Công nguyên. Theo các tài liệu để lại, thoạt tiên sách được viết bằng một thổ ngữ miền tây-bắc Ấn (pràkrit) với tư tưởng của giáo lý Nhất-thiết-hữu-bộ (Sarastivada). Sau được viết lại bằng pali ngữ và đã có nhiều sửa đổi, nhất là bộ sách viết bởi các nhà sư Tích-lan (Sri Lanka). Bộ này gồm có bảy quyển nhưng chỉ ba quyển đầu có thể coi là sát bản chính, còn bốn quyển sau đã được thêm vào trong những thế kỷ sau thế kỷ V và soạn theo giáo lý Thượng-tọa-bộ (Sthaviravada) của họ, tức là Phật giáo nguyên-thủy (Theravada) ngày nay (5).

Sách Milindapanha được dịch ra hán ngữ ba lần trong những thế kỷ III,IV,V có thể là từ nguyên bản thổ ngữ tây-bắc Ấn (vì dịch trước khi bị sửa đổi bởi các tăng sĩ Tích lan và chỉ có ba quyển). Bản dịch thứ hai coi sách này như một kinh nên đổi tên là Na-tiên tỳ kheo kinh.

Các tác giả viết sách và dịch sách đều vô danh, không để tên lại.

Cuộc đối thoại này không thấy nói trong lịch sử hy-lạp, người ta chỉ biết được là vua Milinda rất có cảm tình với Phật giáo. Còn về đại đức Na-tiên ngoài cuốn vấn đáp này (không phải ngài viết), ngài không để lại một di tích nào về đạo luận hay văn thơ cả. Một nhà phật-học đã tự hỏi Na-tiên có phải là một nhân vật lịch sử không?

Milindapanha nguyên bản pali Tích-lan được in lại bởi V. Trenckner năm 1880 (6). T.W. Rhys Davids dịch toàn bộ bảy quyển ra anh ngữ trong những năm 1890-1894, và Louis Finot dịch ba quyển đầu ra pháp ngữ năm 1923.

Dựa lên các tài liệu anh và pháp trên, chúng tôi dịch ra Việt ngữ ba quyển đầu này mà đa số các Phật học gia cho là gần bản chính, mặc dù ngay trong mấy quyển này cũng đã có những câu hỏi và trả lời ở một mức độ thấp kém, có thể nói là ngô nghê, đối với trình độ trí thức của hai nhân vật trong chuyện, như các đoạn vấn đáp về Lửa địa ngục (q3,22), Xương dài hơn một trăm do-tuần (q3,39), v.v…Những đoạn này có thể là đã được thêm vào.

Sách được viết và dịch đã từ lâu năm, lời văn nhiều chỗ không còn hợp với thời đại thành ra khó hiểu nên đôi khi chúng tôi phải thay đổi cấu trúc của câu văn hoặc đơn giản những đoạn phức tạp, lủng củng cho độc giả đọc được lưu loát, trôi chảy, dễ thấy ý tưởng căn bản.

Quyển một của Những câu hỏi của vua Milinda nói về tiền sử và tiền kiếp của hai nhân vật. Hai vị đã tu học từ vô lượng kiếp, đã thành những “người trời”, nay giáng sinh xuống trần để giảng giải giáo lý vi diệu của đức Thế Tôn bằng cách đặt những câu hỏi v2 trả lời. Quyển hai giảng giải về giáo lý,  về bản chất con người, về luân hồi, nghiệp báo, nhân quả, tái sinh, niết bàn, la hán, đức Phật, v.v…Những điểm thắc mắc chính của vua Milinda là vấn đề tái sinh và nghiệp báo của con người , ngài hỏi đi hỏi lại nhiều lần. Vua còn muốn biết về sự tu hành của cư sĩ, cũng như của tăng sĩ, “tại sao lại phải xuất gia mới đạt được đạo?” Ngài đã hỏi câu này với thượng tọa Ayupala nhưng không thỏa mãn về câu trả lời, ngài lập lại câu hỏi với đại đức Na-tiên và được biết xuất gia là một phương tiện chắc chắn và nhanh nhất để đạt tới giải thoát. Quyển ba giải đáp những thắc mắc cho vua, nhiều câu không liên hệ tới đạo pháp.

Quyển VII bộ pali Tích-lan nói sau khi đàm thoại với đại đức Na-tiên, vua Milinda xin quy y Phật, rồi ngài truyền ngôi cho con và xuất gia, chứng được quả a-la-hán (7). Như vậy có phần mâu thuẫn với đoạn Chung kết ở quyển III (q3,46), vua Milinda có nói với đại đức Na-tiên là ngài không thể xuất gia được vì ngài còn có nhiều thù địch. Lịch sử hy-lạp cũng không nói đến hiện tượng xuất gia này của vua Milinda.

Dầu sao tập Những câu hỏi của vua Milinda là một tác phẩm có giá trị, nó cho ta những giải thích rõ ràng về giáo lý căn bản của đạo Phật bằng những thí dụ cụ thể dễ hiểu. Các ngài Phật-Âm (Buddhaghosa) và Thế-Thân (Vasubandhu) thường dẫn sách này trong tác phẩm của các ngài. Nhiều môn phái tiểu thừa đã coi sách này như một kinh và sắp và kinh tạng của họ.

                                                                                  Phạm Hữu Dung

                                                                                                  Paris 1995

     MỤC LỤC

Nhập đề                                                                                                                      

Quyển Một : Tiền sử

            1.   Kinh thành Sagala                                                                                    

            2.   Tiền kiếp                                                                                                  

            3.   Vua Milinda                                                                                             

            4.   Mahàsena chịu đầu thai làm người                                                           

            5.   Rohana bị trừng phạt                                                                                

            6.   Sinh trưởng và giáo dục của Na-tiên                                                        

            7.   Na-tiên quy y Phật                                                                                   

            8.   Na-tiên gặp Assagutta                                                                              

            9.   Lên đường đi Hoa Thị                                                                             

            10  Lên đường đi Sagala                                                                                

            11  Vua Milinda tìm gặp Na-tiên                                                                    

Quyển Hai : Các đặc tính

            1.   Con người không thực có                                                                        

            2.   Con số                                                                                                      

            3.   Cách thảo luận                                                                                         

            4.   Nhanh trí                                                                                                  

            5.   Chuẩn bị hội kiến                                                                                     

            6.   Mục đích của người tu hành                                                                    

            7.   Tái sinh                                                                                                    

            8.   Phương tiện giải thoát                                                                              

            9.   Tập trung tư tưởng và Trí tuệ                                                                   

            10   Đức hạnh                                                                                                 

            11  Đức tin                                                                                                     

            12  Tinh tiến                                                                                                   

            13  Niệm                                                                                                        

            14  Định                                                                                                         

            15  Trí tuệ                                                                                                       

            16  Thiện pháp khác nhau cho cùng một kết quả                                           

            17  Tái sinh biến diễn liên tục                                                                        

            18  Biết trước là không tái sinh nữa                                                               

            19  Trí tuệ và lầm lạc                                                                                      

            20  Cảm giác đau khổ                                                                                    

            21  Các cảm giác khác nhau                                                                           

            22  Tái sinh của Danh-Sắc                                                                             

            23  Lời trách                                                                                                   

            24  Danh và Sắc                                                                                             

            25  Khoảng thời gian là gì?                                                                            

            26  Nguồn gốc của thời gian                                                                          

            27  Khởi điểm                                                                                                

            28  Các cấu tạo phát sinh                                                                               

            29  Cấu tạo không sinh ra từ hư vô                                                                

            30  Không có linh hồn                                                                                   

            31  Phát sinh của Nhãn thức và ý thức                                                           

            32  Đặc tính của xúc                                                                                      

            33  Đặc tính của Thụ                                                                                      

            34  Đặc tính của Tưởng                                                                                 

            35  Đặc tính của Tâm ý                                                                                  

            36  Đặc tính của Thức                                                                                    

            37  Đặc tính của Tư duy                                                                                

            38  Đặc tính của Suy xét (Trạch)                                                                   

            39  Các Thức không thể phân tách được                                                       

            40  Muối                                                                                                         

Quyển Ba : Giải thích những thắc mắc

            1.   Mỗi căn một nghiệp riêng                                                                        

            2.   Nguyên nhân của bất bình đẳng                                                               

            3.   Việc làm hiện tại, quả ở kiếp sau                                                             

            4.   Lửa địa ngục                                                                                            

            5    Nước được chống đỡ bởi không khí                                                       

            6.   Niết-bàn là tịch diệt                                                                                  

            7.   Ai chứng được Niết-bàn                                                                          

            8.   Làm sao biết được Niết-bàn là an vui                                                       

            9.   Đức Phật có thực không?                                                                         

            10  Đức Phật là vô thượng                                                                             

            11  Chứng minh sự vô thượng này                                                                

            12  Pháp                                                                                                         

            13  Tái sinh không di truyền                                                                          

            14  Linh hồn có thực không?                                                                         

            15  Lỗi lầm không xáo bỏ khi tái sinh                                                            

            16  Nghiệp nằm ở đâu?  

            17  Biết được sẽ tái sinh không?

            18  Đức Phật ở đâu?    

            19  Tại sao các tăng thường chăm sóc thân thể?  

            20  Giới luật áp dụng khác nhau   

            21 Tại sao Đức Phật không giống phụ mẫu?  

            22  Trọi chữ                                                                                                   

            23  Đức Phật có thụ giới không?                                                                   

            24  hai loại nước mắt                                                                                      

            25  Kẻ mê , người ngộ                                                                                   

            26  Tuệ nương tựa ở đâu?                                                                              

            27  Luân hồi                                                                                                   

            28  Trí nhớ                                                                                                     

            29  Trí nhớ tự phát và trí nhớ gây ra                                                              

            30  Mười bảy cách nhớ                                                                                  

            31  Nhân nhỏ, quả lớn                                                                                   

            32  Mục đích của đời sống tu hành                                                                            

              33  Khoảng cách giữa trái đất và Phạm giới                                          

            34  Tái sinh biến diễn đồng thời 

            35  Giác phần

            36  Việc lành, việc dữ

            37  Hữu ý, vô ý                                                                                              

            38  Mang thân ra khỏi thế gian                                                                       

            39  Có xương nào dài tới một trăm do tuần không?                                       

            40  Ngừng hơi thở                                                                                         

            41  Tại sao biển lại gọi là biển?                                                                      

            42  Tại sao nước biển lại mặn?                                                                      

            43  Trí tuệ giải thích các pháp                                                                        

            44  Thức, Tuệ, Linh hồn                                                                                

            45  Phân biệt các pháp                                                                                   

            46  Chung kết                                                                                                 

Chú giải                                                                

• Trang đầu
• Trang trước
• 13
• 14
• 15
• 16
• 17
• 18
• 19
• Trang kế
 Trang cuối